W ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (PS WPR 2023-2027) możliwa jest realizacja 7 interwencji rolno-środowiskowo-klimatycznych. Część z nich jest kontynuacją pakietów Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.

Celem interwencji rolno-środowiskowo-klimatycznych PS WPR 2023-2027 jest promowanie praktyk rolniczych, służących ochronie środowiska i dziedzictwa przyrodniczego, przy jednoczesnym zapewnieniu rolnikom, którzy je stosują płatności rekompensujących poniesione z tego tytułu koszty i utracone dochody.

Tab. 1. Interwencje rolno-środowiskowo-klimatyczne w ramach PS WPR 2023-2027

Interwencja	Wariant	Stawki płatności
1. Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków na obszarach Natura 2000	Ochrona siedlisk przyrodniczych:
	1.1. Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe	1 568 zł/ha
	1.2. Zalewowe łąki selernicowe i słonorośla	1 452 zł/ha
	1.3. Murawy	1 1612 zł/ha
	1.4. Półnaturalne łąki wilgotne	1 115 zł/ha
	1.5. Półnaturalne łąki świeże	1 497 zł/ha
	Torfowiska:
	1.6.1. Torfowiska – wymogi kluczowe	912 zł/ha
	1.6.2. Torfowiska – wymogi kluczowe i uzupełniające	1 536 zł/ha
	Ochrona siedlisk lęgowych ptaków:
	1.7. Ochrona siedlisk lęgowych rzadkich gatunków ptaków siewkowych (rycyk, kszyk, krwawodziób i czajka)	1 055 zł/ha
	1.8. Ochrona siedlisk lęgowych dubelta i kulika wielkiego	1 347 zł/ha
	1.9. Ochrona siedlisk lęgowych wodniczki	1 555 zł/ha
	1.10. Ochrona siedlisk lęgowych derkacza	1 055 zł/ha
2. Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków poza obszarami Natura 2000	Ochrona siedlisk przyrodniczych:
	2.1. Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe	1 568 zł/ha*
	2.2. Zalewowe łąki selernicowe i słonorośla	1 452 zł/ha*
	2.3. Murawy	1 612 zł/ha*
	2.4. Półnaturalne łąki wilgotne	1 115 zł/ha*
	2.5. Półnaturalne łąki świeże	1 497 zł/ha*
	Torfowiska:
	2.6.1. Torfowiska – wymogi kluczowe	912 zł/ha*
	2.6.2. Torfowiska – wymogi kluczowe i uzupełniające	1 536 zł/ha*
	Ochrona siedlisk lęgowych ptaków:
	2.7. Ochrona siedlisk lęgowych rzadkich gatunków ptaków siewkowych (rycyk, kszyk, krwawodziób i czajka)	1 055 zł/ha*
	2.8. Ochrona siedlisk lęgowych dubelta i kulika wielkiego	1 347 zł/ha*
	2.9. Ochrona siedlisk lęgowych wodniczki	1 555 zł/ha*
	2.10. Ochrona siedlisk lęgowych derkacza	1 055 zł/ha*
Dodatkowa „płatność retencyjna” do obszarów przyrodniczych:
Interwencji 1. Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków na obszarach Natura 2000 (wszystkie warianty poza 1.3. Murawy)		280 zł/ha
Interwencji 2. Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków poza obszarami Natura 2000 (wszystkie warianty poza 2.3. Murawy)
3. Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000		836 zł/ha
4. Zachowanie sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych		2 177 zł/ha
5. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie	5.1. Uprawa rzadkich gatunków lub odmian roślin	1 411 zł/ha
	5.2. Wytwarzanie materiału siewnego rzadkich gatunków lub odmian roślin	1 619 zł/ha
6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie	6.1.1. Zachowanie lokalnych ras bydła – użytkowanie mleczne	2 738 zł/szt.
	6.1.2. Zachowanie lokalnych ras bydła – użytkowanie mięsne	1 752 zł/szt.
	Dodatkowa płatność do buhaja w 6.1.1. i 6.1.2. za pozyskanie nasienia	15 131 zł/szt.
	6.2.1.1. Zachowanie lokalnych ras koni – samice (konie małopolskie i wielkopolskie)	2 669 zł/szt.
	6.2.1.1. Zachowanie lokalnych ras koni – samce (konie małopolskie i wielkopolskie)	5 925 zł/szt.
	6.2.1.1. Zachowanie lokalnych ras koni – samice (konie śląskie)	2 461 zł/szt.
	6.2.1.1. Zachowanie lokalnych ras koni – samce (konie śląskie)	5 275 zł/szt.
	6.2.1.1. Zachowanie lokalnych ras koni – samice (koniki polskie i konie huculskie)	2 395 zł/szt.
	6.2.1.1. Zachowanie lokalnych ras koni – samce (koniki polskie i konie huculskie)	5 130 zł/szt.
	6.2.1.1. Zachowanie lokalnych ras koni – samice (konie zimnokrwiste w typie sztumskim i sokólskim)	2 185 zł/szt.
	6.2.1.1. Zachowanie lokalnych ras koni – samce (konie zimnokrwiste w typie sztumskim i sokólskim)	2 513 zł/szt.
	6.3. Zachowanie lokalnych ras owiec	500 zł/szt.
	6.4. Zachowanie lokalnych ras świń	1 335 zł/szt.
	6.5. Zachowanie lokalnych ras kóz	953 zł/szt.
7. Bioróżnorodność na gruntach ornych	7.1. Wieloletnie pasy kwietne	3 501 zł/ha
	7.2. Ogródki bioróżnorodności	2 342 zł/ha

* obowiązuje degresywność płatności:

– 100% stawki za powierzchnię od 0,1 ha do 50,00 ha,

– 75% stawki za powierzchnię od 50,01 ha do 100,00 ha,

– 60% stawki za powierzchnię  powyżej 100 ha

Beneficjent interwencji rolno-środowiskowo-klimatycznych (interwencji RŚK):

• rolnik (osoba fizyczna lub prawna), prowadzący działalność rolniczą w gospodarstwie położonym na terenie Polski,
• zarządca gruntów (osoba fizyczna lub prawna), gospodarujący na obszarach przyrodniczych (gruntach nie będących użytkami rolnymi), na których występują określone typy siedlisk przyrodniczych lub siedlisk lęgowych ptaków,
• posiada co najmniej 1 ha UR lub
• posiada co najmniej 1 ha obszarów przyrodniczych (dotyczy wybranych wariantów Interwencji 1. i Interwencji 2. ),
• minimalna powierzchnia działki, do której ubiega się o płatność RŚK wynosi 0,1 ha,
• posiada tytuł prawny do gruntu, do którego ubiega się o płatności, na dzień 31 maja roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie płatności,
• dobrowolnie podejmuje się realizacji wybranej przez siebie interwencji lub jej wariantu przez okres trwania zobowiązania,
• posiada numer indentyfikacyjny producenta nadany przez ARiMR.

Beneficjent interwencji RŚK zobowiązuje się do prowadzenia produkcji rolnej w sposób zgodny z ustalonymi dla danej interwencji lub wariantu wymogami:

• przez okres 5 lat,
• od 15 marca roku, w którym rozpoczyna realizację zobowiązania (składa wniosek o przyznanie pierwszej płatności RŚK),
• do 14 marca ostatniego roku zobowiązania.

Płatności dokonywane są za każdy rok realizacji zobowiązania.

Przerwanie realizacji zobowiązania w okresie jego trwania na gruntach będących nadal w posiadaniu rolnika lub w stosunku do posiadanych zwierząt, powoduje obowiązek zwrotu pobranych środków.

Beneficjent może realizować w gospodarstwie jednocześnie 1 lub więcej interwencji i wariantów RŚK.

Nie może jednak realizować 2 zobowiązań RŚK na tej samej powierzchni.

Ma natomiast możliwość realizować takie same zobowiązania RŚK, podjęte w różnych latach, w ramach:

• Interwencji 1. Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków na obszarach Natura 2000,
• Interwencji 2. Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków poza obszarami Natura 2000,
• Interwencji 3. Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000,
• Interwencji 4. Zachowanie sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych,
• Interwencji 7. Bioróżnorodność na gruntach ornych.

Realizacja takich samych zobowiązań w ramach Interwencji 5. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie i Interwencji 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie jest możliwa tylko wtedy, gdy rolnik kontynuuje realizację takiego samego zobowiązania RŚK podjętego przez innego rolnika.

 

Jak ubiegać się o płatność RŚK?

Dokumentem niezbędnym do przystąpienia i realizacji zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego jest posiadanie planu działalności rolnośrodowiskowej. Plan ten nie jest wymagany jedynie w przypadku realizacji Interwencji 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie.

Plan działalności rolnośrodowiskowej opracowuje rolnik przy pomocy uprawnionego doradcy rolnośrodowiskowego. Przed przystąpieniem do jego opracowania rolnik wraz z doradcą analizuje warunki realizacji poszczególnych interwencji i wybiera najbardziej odpowiednie dla jego gospodarstwa rolnego.

W przypadku Interwencji 1. i Interwencji 2. wymagane jest także posiadanie dokumentacji przyrodniczej, którą sporządza uprawniony ekspert przyrodniczy.

Lista doradców rolnośrodowiskowych oraz ekspertów przyrodniczych dostępna jest na stronie internetowej Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie (https://cdr.gov.pl)

Plan musi zostać opracowany w pierwszym roku realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego, w terminie do 25 dni od daty zakończenia składania wniosków o przyznanie płatności bezpośrednich. Dokumentacja przyrodnicza powinna być sporządzona w pierwszym roku realizacji zobowiązania lub w roku poprzedzającym. Należy pamiętać, że musi ona zostać wykonana w okresie wegetacyjnym.

Koszty sporządzenia dokumentacji przyrodniczej mogą być refundowane w postaci tzw. kosztów transakcyjnych, wraz z pierwszą lub drugą płatnością rolnośrodowiskową.

Wniosek o przyznanie płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych składa się w każdym roku realizacji zobowiązania, za pomocą aplikacji eWniosekPlus, w terminie składania wniosków o płatności bezpośrednie (tj. od 15 marca – do 15 maja).

Razem z wnioskiem o płatność w I roku realizacji zobowiązania składa się wybrane strony planu działalności rolnośrodowiskowej.

W czasie realizowania zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego rolnik zobowiązany jest do prowadzenia rejestru działalności rolnośrodowiskowej, w którym zapisuje wszystkie zabiegi agrotechniczne wykonywane na działkach rolnych objętych zobowiązaniem oraz wypas zwierząt.  Rejestr nie jest wymagany przy realizacji Interwencji 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie.

Opracowała: Ewa Szymańska
grudzień 2024 r.

SYSTEMY ROLNO-LEŚNE w PS WPR 2023-2027

Postępujące zmiany klimatu mają bezpośredni wpływ na produkcję rolną. Koniecznym staje się wprowadzanie nowych systemów gospodarowania, ograniczających negatywny wpływ niekorzystnych warunków pogodowych na rolnictwo. Jedną z możliwości jest zakładanie systemów rolno-leśnych, znanych też jako agroleśnictwo.

Agroleśnictwo (systemy rolno-leśne) jest to zespół praktyk rolniczych, gdzie drzewa lub krzewy są w sposób celowy zintegrowane z uprawą rolną lub hodowlą zwierząt na tym samym obszarze. W praktyce oznacza to, że działalność rolnicza i leśna jest prowadzona na tej samej powierzchni.

Systemy rolno-leśne przyczyniają się do ograniczenia parowania wody i emisji gazów cieplarnianych, zmniejszenia erozji wietrznej i wodnej gleby oraz zwiększenia zawartości materii organicznej w glebie. Wzmacniają też różnorodność terenów rolnych, są miejscem schronienia i żerowania dla ptaków i owadów zapylających oraz wypasanych tam zwierząt gospodarskich.

Rolnicy, zainteresowani wprowadzeniem agroleśnictwa w swoich gospodarstwach, mogą skorzystać z dofinansowania w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (PS WPR 2023-2027) Interwencja 10.13. Zakładanie systemów rolno-leśnych.

Wsparcie jest przyznawane:

• rolnikowi (osoba fizyczna lub prawna),
• do gruntów stanowiących własność rolnika ubiegającego się o przyznanie wsparcia albo jego małżonka,
• do powierzchni nie mniejszej niż 0,1 ha i nie większej niż 40 ha.

System rolno-leśny może być zakładany na gruntach:

• wykazanych w ewidencji gruntów i budynków jako grunty rolne,
• stanowiących grunty orne lub trwałe użytki zielone, z wyłączeniem trwałych użytków zielonych na obszarach Natura 2000,
• na których prowadzona jest działalność rolnicza.

Wsparcie na zakładanie systemów rolno-leśnych nie przysługuje do gruntów, na których są realizowane:

• zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatyczne,
• zobowiązania w ramach rolnictwa ekologicznego,
• schematy na rzecz klimatu, środowiska i dobrostanu zwierząt (ekoschematy).

Warunkiem przyznania wsparcia jest:

1. Założenie systemu rolno-leśnego, tworzącego zwarty obszar, na którym drzewa lub krzewy zostaną posadzone:

• na gruntach ornych – w formie 1 lub 2 rzędów, w których drzewa lub krzewy są oddalone od siebie o co najmniej 3 m, a od kolejnych nasadzeń (również w formie 1 lub 2 rzędów) o co najmniej 10 m i nie więcej niż 30 m (szerokość nasadzeń w formie 1-rzędowej min. 4 m, 2-rzędowej 4-7 m),
• na trwałych użytkach zielonych – w formie rozproszonej lub regularnej, w których drzewa lub krzewy są oddalone od siebie o co najmniej 3 m.

Zarówno na gruntach ornych jak i na trwałych użytkach zielonych nasadzenia drzew i krzewów muszą znajdować się w odległości co najmniej 2 m od granicy sąsiedniego gruntu, będącego własnością innego podmiotu.

Nasadzenia muszą być wykonane z użyciem co najmniej 3 różnych gatunków lub rodzajów drzew lub krzewów, wyłącznie rodzimych, z tym że udział:

• najmniej licznego gatunku lub rodzaju spośród 3 najliczniejszych wynosi co najmniej 10%,
• gatunków lub rodzajów liściastych wynosi co najmniej 51%.

Do nasadzeń  zalecane jest użycie sadzonek min. 2-letnich albo z zakrytym systemem korzeniowym lub mikoryzowanych.

Liczba sadzonek drzew i krzewów na 1 ha systemu rolno-leśnego musi mieścić się w granicach 150 – 250 szt.

Wykaz drzew i krzewów rodzimych gatunków i rodzajów znajduje się w zał. 1 do Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 kwietnia 2023 r. w sprawie szczegółowych warunków i szczegółowego trybu przyznawania i wypłaty pomocy finansowej w ramach wsparcia inwestycji leśnych lub zadrzewieniowych oraz w formie premii z tytułu zalesień, zadrzewień lub systemów rolno-leśnych w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 (Dz. U. z 19 kwietnia 2023 r. poz. 737 z póź. zm.) i w Tab.2. poniżej.

2. Zabezpieczenia przed zniszczeniem drzew lub krzewów 3 palikami, repelentami, osłonkami lub wełną owczą, z tym że na tej samej powierzchni gruntu lub jego części stosuje się tylko jeden rodzaj tego zabezpieczenia. Zabezpieczenie musi być stosowana przez co najmniej 3 lata po posadzeniu.

Warunkiem uzyskania dofinansowania jest złożenie wniosku o przyznanie wsparcia na zakładanie systemów rolno-leśnych (tj. w zakresie kosztów założenia i ochrony), w terminie od dnia 1 czerwca do dnia 31 lipca. Wnioski należy składać do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, wyłącznie za pośrednictwem aplikacji eWniosekPlus.

Zakładanie systemu rolno-leśnego można rozpocząć po uzyskaniu z ARiMR postanowienia o spełnieniu warunków do przyznania wsparcia.

Najlepszym terminem na sadzenie drzew lub krzewów jest jesień (od połowy października), w roku złożenia wniosku o wsparcie. Można też sadzić rośliny wiosną następnego roku, jednak nie później niż do 1 czerwca tego roku.

Po założeniu systemu rolno-leśnego rolnik składa do ARiMR oświadczenie o wykonaniu inwestycji, w terminie do 9 czerwca roku następnego po złożeniu wniosku o wsparcie.

Wniosek o premię z tytułu systemów rolno-leśnych składa się w terminie składania wniosków o płatności bezpośrednie (tj. od 15 marca do 15 maja) zaznaczając odpowiedni check box w aplikacji eWniosekPlus.

Wsparcie na zakładanie systemów rolno-leśnych jest przyznawane jednorazowo. Dodatkowo, przez okres 5 kolejnych lat wypłacana jest premia z tytułu systemów rolno-leśnych (za utrzymanie i pielęgnację założonego systemu).

Tab.1. Wysokość pomocy na zakładanie systemów rolno-leśnych

Formy pomocy	Stawka
Wsparcie na zakładanie systemów rolno-leśnych
Zakładanie systemów rolno-leśnych w warunkach korzystnych	3 092 zł/ha
Zakładanie systemów rolno-leśnych na gruntach o nachyleniu terenu powyżej 12°	3 199 zł/ha
Zabezpieczenie przed zniszczeniem drzew lub krzewów repelentami	566 zł/ha
Zabezpieczenie przed zniszczeniem drzew lub krzewów 3 palikami	1 381 zł/ha
Zabezpieczenie przed zniszczeniem drzew lub krzewów wełną owczą	148 zł/ha
Zabezpieczenie przed zniszczeniem drzew lub krzewów osłonkami	2 362 zł/ha
Premia z tytułu systemów rolno-leśnych
Premia z tytułu systemów rolno-leśnych (udzielana przez 5 lat od założenia)	300 zł/ha

Płatność przysługuje do obszaru pod nasadzeniami drzew i krzewów oraz do obszaru pomiędzy drzewami i krzewami, na którym prowadzona jest działalność rolnicza.

Dodatkowo do gruntów, na których został wykonany system rolno – leśny spełniający ww. warunki, rolnikom przysługują płatności bezpośrednie, zarówno w roku założenia systemu jak również w kolejnych latach.

Tab. 2. Drzewa i krzewy rodzimych gatunków i rodzajów (zał. 1 do rozporządzenia*):

Gatunki drzew objęte regionalizacją nasienną:

Jodła pospolita, Modrzew europejski, Sosna zwyczajna, Świerk pospolity, Buk zwyczajny, Brzoza brodawkowata, Dąb bezszypułkowy, Dąb szypułkowy, Olsza czarna

Gatunki i rodzaje drzew i krzewów nieobjęte regionalizacją nasienną:

Berberys zwyczajny, Bez czarny, Bez koralowy, Brzoza omszona, Czeremcha pospolita, Czereśnia ptasia, Dereń świdwa, Dereń właściwy, Głóg dwuszyjkowy, Głóg jednoszyjkowy, Grab zwyczajny, Grusza pospolita, Irgi rodzime, Jabłoń dzika, Jałowiec pospolity, Jarząb pospolity, Jesion wyniosły, Kalina koralowa, Klon jawor, Klon polny, Klon zwyczajny, Kruszyna pospolita, Leszczyna pospolita, Ligustr pospolity, Lipa drobnolistna, Lipa szerokolistna, Morwa biała, Olsza szara, Porzeczka agrest, Porzeczka alpejska, Porzeczka czerwona, Porzeczka czarna, Rokitnik zwyczajny, Róża dzika, Suchodrzew czarny, Suchodrzew zwyczajny, Szakłak pospolity, Śliwa tarnina, Topole rodzime, Trzmielina brodawkowata, Trzmielina zwyczajna, Wiązy, Wierzby rodzime, Wiśnia karłowata, Wiśnia ptasia.

Podstawa prawna:

*Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 kwietnia 2023 r. w sprawie szczegółowych warunków i szczegółowego trybu przyznawania i wypłaty pomocy finansowej w ramach wsparcia inwestycji leśnych lub zadrzewieniowych oraz w formie premii z tytułu zalesień, zadrzewień lub systemów rolno-leśnych w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 (Dz. U. z 19 kwietnia 2023 r. poz. 737 z póź. zm.)

Opracowała: Ewa Szymańska,

grudzień 2024 r.