Rolnictwo, będące fundamentem naszego społeczeństwa, nieustannie korzysta z postępu technologicznego, wprowadzając do pracy coraz bardziej zaawansowane maszyny i urządzenia. Jednakże, zwiększenie efektywności produkcji nie może odbywać się kosztem bezpieczeństwa pracowników. Dlatego też, istnieje pilna potrzeba podjęcia działań mających na celu zapewnienie bezpiecznego użytkowania maszyn rolniczych.
Zrozumienie ryzyka
Pierwszym krokiem w zapewnieniu bezpiecznego środowiska pracy w rolnictwie jest zrozumienie potencjalnych zagrożeń związanych z użytkowaniem maszyn i urządzeń. Według statystyk KRUS, w ostatnich latach, do największej liczby wypadków doszło podczas obsługi ciągników rolniczych, maszyn i urządzeń do pozyskiwania i obróbki drewna (w tym pilarek tarczowych i łańcuchowych), środków transportowych – przyczep, wozów konnych, samochodów dostawczych oraz maszyn i urządzeń do zbioru ziemiopłodów. Rolnicy najczęściej byli poszkodowani wskutek wypadków z grup: pochwycenie, uderzenie przez ruchome części maszyn i urządzeń, upadki oraz zwichnięcia i skręcenia kończyn podczas wchodzenia i wychodzenia z maszyn rolniczych.
Utrzymanie techniczne i bezpieczeństwo w użytkowaniu maszyn
Dbałość o park maszynowy jest jednym z głównych elementów bezpiecznej pracy. Maszyny rolnicze muszą być kompletne, regularnie konserwowane i sprawdzane pod kątem ewentualnych usterek. Nawet najnowocześniejsza maszyna może stać się zagrożeniem, jeśli nie jest odpowiednio utrzymana.
Maszyny i urządzenia należy użytkować zgodnie z ich przeznaczeniem, stosując się do instrukcji i zawartych w niej symboli ostrzegawczych. Wszystkie ruchome i wirujące części maszyn muszą mieć osłony. Regulacja bądź usuwanie awarii powinna odbywać się przy wyłączonym napędzie i unieruchomionej maszynie. Odczepianie maszyn i przyczep należy poprzedzić zabezpieczeniem przed ich samoczynnym przemieszczaniem się (uruchomienie hamulców, podłożenie klinów pod koła, podparcie na stabilnych podporach). Parkowanie maszyn w odpowiednio utwardzonej i oświetlonej hali pozwoli na bezpieczny ich przegląd oraz prawidłowe agregowanie z ciągnikiem. Przewożąc ładunki należy odpowiednio zabezpieczać je przed upadkiem podczas transportu, np. poprzez specjalne pasy transportowe, dodatkowe zasłony do skrzyni ładunkowej, plandekę do przykrycia ładunku.
Eksploatacją maszyn i urządzeń powinny zajmować się jedynie osoby dorosłe, zdrowe i posiadające wymagane uprawnienia. Bezwzględnie zabroniony jest transport dzieci na przyczepach niedostosowanych do przewozu osób oraz przewożenie osób w nieprzystosowanym do tego celu ciągniku, na elementach karoserii, schodkach, zaczepach czy belce.
Poruszając się po drogach publicznych należy przestrzegać zasad ruchu drogowego, pamiętać o właściwym oświetleniu i oznakowaniu maszyn oraz posiadać aktualne badania techniczne i ubezpieczenie OC.
Odpowiednie wyposażenie ochronne
Pracownicy powinni być wyposażeni w odpowiednie środki ochrony w postaci odpowiedniego obuwia, odzieży roboczej, a także odpowiednie środki ochrony indywidualnej, zabezpieczające przed działaniem szkodliwych dla zdrowia czynników. To podstawowe elementy, które mogą znacząco zmniejszyć ryzyko wypadku.
Edukacja i szkolenia
Ocena ryzyka zawodowego jest jednym z działań profilaktycznych, obniżających ilość wypadków poprzez uświadamianie zagrożeń. Każdego pracownika należy przeszkolić w identyfikacji ryzyka i podejmowaniu środków ostrożności, zanim przystąpi on do obsługi maszyny. Regularne szkolenia z zakresu bezpiecznego użytkowania maszyn również są kluczowe. Pracownicy powinni być poinformowani o najnowszych standardach bezpieczeństwa oraz najlepszych praktykach związanych z obsługą konkretnych maszyn. Warto również przeprowadzać symulacje sytuacji awaryjnych, aby pracownicy byli gotowi na różne scenariusze.
Planowanie Pracy
Przed przystąpieniem do pracy z maszyną, należy dokładnie zaplanować zadania i ocenić ewentualne ryzyko. Współpraca między pracownikami, a także komunikacja i świadomość otoczenia są kluczowe dla uniknięcia wypadków. Przed rozpoczęciem pracy w zespole warto uzgodnić, czy wykonywanie danej czynność nie wymaga asekuracji drugiej osoby oraz ustalić zasady porozumiewania się, aby zasygnalizować swoje zamiary. Warto również śledzić warunki pracy i wykrywać potencjalne zagrożenia za pomocą dostępnej technologii. Czujniki, kamery i systemy alarmowe mogą pomóc w szybkim reagowaniu na sytuacje awaryjne.
Opracowała:
Marta Sztandarska, kierownik Działu Technologii Produkcji i Doświadczalnictwa
wykorzystane źródła:
1. BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY W ROLNICTWIE – Poradnik dla rolników i przedsiębiorców rolnych (zamieszczony na stronie https://www.gov.pl/web/rolnictwo/bhp-w-rolnictwie)
2. Strona internetowa KRUS https://www.gov.pl/web/krus/madrze-postepujesz-wypadku-nie-spowodujesz
