2 grudnia br. w Oddziale PODR w Starym Polu odbyła się konferencja podsumowująca 70 lat działalności tutejszej jednostki doradztwa rolniczego powołanej w 1952 roku z myślą o rolnikach i rolnictwu tego regionu. W wydarzeniu uczestniczyli obecni i byli pracownicy Oddziału Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego oraz zaproszeni goście.
Konferencję rozpoczął dyrektor Andrzej Dolny, który omówił bieżącą działalność Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Lubaniu. Następnie Katarzyna Jasińska – zastępca dyrektora PODR w Lubaniu przedstawiła perspektywy rozwoju doradztwa rolniczego w Polsce. Część merytoryczną zakończyła Ewa Szymańska – zastępca dyrektora PODR w Lubaniu, prezentując historię doradztwa rolniczego w Starym Polu.
Panel wspomnieniowo-refleksyjny otworzył Antoni Hajdaczuk – były dyrektor Oddziału PODR w Starym Polu, który swoje wystąpienie poświęcił byłym pracownikom jednostki w Starym Polu. W tym bloku głos zabrali również Wacław Kasprzykowski, Marek Humięcki, Stanisław Bujalski i Bogusław Ronżewski.
Oficjalna część konferencji zakończyła się krótkimi wypowiedziami przybyłych gości oraz podziękowaniami dla dyrektora Antoniego Hajdaczuka, który – po ponad 46 latach pracy w Oddziale PODR w Starym Polu – w tym roku przeszedł na emeryturę.
Z okazji 70-lecia Witold Michniewicz przygotował film składający się ze zdjęć oraz fragmentów materiałów archiwalnych nagrywanych podczas różnych wydarzeń, które miały miejsce w Ośrodku w Starym Polu. Projekcja tego filmu była ostatnim punktem programu jubileuszowego spotkania.
HISTORIA ODDZIAŁU POMORSKIEGO OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO W STARYM POLU
Zakład Naukowo-Badawczy Centralnego Instytutu Rolniczego
Wszystko zaczęło się w 1952 roku, kiedy to w Starym Polu zorganizowano Zakład Naukowo-Badawczy podległy Centralnemu Instytutowi Rolniczemu, a później Instytutowi Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa. Podstawowym celem Zakładu było opracowanie i wdrożenie naukowych podstaw kompleksowego, rolniczego zagospodarowania Żuław. Większość prac doświadczalnych i wdrożeniowych prowadzono we własnym gospodarstwie rolnym na powierzchni ok. 80 ha, a od 1953 roku na powierzchni 210 ha, dzięki czemu możliwe było szybsze upowszechnienie wyników badań do praktyki. Cztery lata pracy osiemnastoosobowej załogi Zakładu zaowocowały wieloma opracowaniami naukowymi i ich praktycznym zastosowaniem, co przyczyniło się do szybszego zagospodarowania Żuław po zniszczeniach wojennych.
Rolniczy Rejonowy Zakład Doświadczalny
W 1956 roku Zakład Naukowo-Badawczy przemianowano na Rolniczy Rejonowy Zakład Doświadczalny, zmieniając również dotychczasowy profil pracy z naukowo-badawczego na wdrożeniowo-upowszechnieniowy i szkoleniowy. Jednocześnie zwiększył się teren oddziaływania o rejon Powiśla (ówczesne powiaty: Kwidzyn, Sztum i Tczew). W kolejnych latach poszerzano zakres działalności RZDR, powołując w 1963 roku Ośrodek Ćwiczebny dla służby rolnej oraz Terenowy Ośrodek Informacji Naukowej, Ekonomicznej i Technicznej, a w 1968 roku tworząc Dział Inspektorów Zakładowych i Powiatowych Doradztwa Specjalistycznego.
Działalność Zakładu skupiała się na pracach doświadczalno-wdrożeniowych, informacji rolniczej, szkoleniu kadry inżynieryjno-technicznej i rolników, doradztwie dla gromadzkich służb rolnych i rolników oraz na upowszechnianiu szeroko rozumianego postępu rolniczego. W tym też czasie następował rozwój i rozbudowa przyzakładowego gospodarstwa produkcyjno-dydaktycznego, którego powierzchnia wzrosła do ponad 500 ha. Wybudowano nową bazę administracyjno-szkoleniową i urządzono laboratorium chemiczne.
Główne osiągnięcia ponad dwustuosobowej załogi RRZD w dwudziestoletnim okresie działalności to postęp w upowszechnianiu nawożenia mineralnego oraz w chemicznym zwalczaniu chwastów, wprowadzenie plenniejszych odmian zbóż, racjonalne zagospodarowanie użytków zielonych i wdrożenie nowych metod konserwacji pasz, podjęcie pracy hodowlanej na bazie zaimportowanego bydła rasy holenderskiej i owiec rasy Texel.
Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolniczego
W 1975 roku, po wprowadzeniu nowego podziału administracyjnego kraju, na bazie ówczesnego RRZD powołano Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolniczego, który swoim działaniem objął nowo powstałe województwo elbląskie. WOPR przejął praktycznie wszystkie zadania realizowane wcześniej przez Rolniczy Rejonowy Zakład Doświadczalny, a ponadto zadania Wojewódzkiego Ośrodka Rolniczego Szkolenia Kursowego w zakresie organizacji kursów kwalifikacyjnych i mistrzowskich oraz na prawo jazdy ciągnikowe, a w późniejszym okresie (od 1979 r.) zespoły przysposobienia rolniczego.
W tym czasie dostrzeżona została również potrzeba poprawy warunków życia kobiet wiejskich oraz wprowadzenia nowoczesnych sposobów organizacji i prowadzenia wiejskiego gospodarstwa domowego. Dlatego też od 1976 roku w Dziale Szkolenia i Doskonalenia Kadr zatrudniona była specjalistka ds. organizacji wiejskiego gospodarstwa domowego i szkolenia kobiet. Do jej zadań należało m.in. prowadzenie fachowego doradztwa dla kobiet wiejskich, organizowanie i prowadzenie domowych gospodarstw wdrożeniowych i przykładowych, bezpośrednie prowadzenie demonstracji i pokazów, współpraca z instytucjami i organizacjami działającymi na rzecz kobiet wiejskich.
W 1982 roku nastąpiła kolejna reorganizacja służb rolnych, zgodnie z którą do WOPR-u przekazano część gminnej służby rolnej, a wraz z nią zadania dotyczące upowszechniania postępu, doradztwa rolniczego oraz szkolenia masowego rolników. Natomiast duża liczba zadań oraz rosnące zapotrzebowanie na doradztwo z zakresu wiejskiego gospodarstwa domowego doprowadziły do wyodrębnienia w 1983 roku Działu Wiejskiego Gospodarstwa Domowego, który zajął się wyłącznie problematyką z zakresu WGD i szkoleniami kobiet.
W okresie funkcjonowania WOPR-u osiągnięty został znaczący postęp w technologiach roślinnych i zwierzęcych, co istotnie wpłynęło na zwiększenie wydajności zarówno w sektorze indywidualnym, jak i uspołecznionym. Na szeroką skalę rozwinięta została specjalizacja produkcji i kooperacja gospodarstw. Do ważnych osiągnięć należy zaliczyć także podniesienie kwalifikacji zawodowych przez znaczną część rolników i młodzieży wiejskiej (około 14000 osób). Ostatnie lata funkcjonowania WOPR-u to wprowadzenie doradztwa problemowego, zoptymalizowanych technologii oraz rozwijanie informacji rynkowej.
Lata działalności WOPR-u to także rozbudowa bazy Ośrodka. Do najważniejszych inwestycji tego okresu należał pawilon szkoleniowy ART, oddany do użytku w 1977 r. Tu znajdował się punkt konsultacyjny ART Olsztyn. W 1982 r. uruchomiono pawilon szkoleniowo-hotelowy (drugi hotel) oraz łącznik przyległy do głównego budynku WOPR. W latach 1975-88 wybudowano także 11 budynków mieszkalnych oraz nowoczesną oborę wolnostanowiskową (192 stanowiska) z elektronicznym systemem zadawania pasz.
W 1978 roku na terenie WOPR w Starym Polu stanął jedyny w Polsce pomnik krowy, który stał się symbolem tej placówki. Pomnik przedstawia krowę wywodzącą się z linii Zwartkop, pochodzącej od jednej z 27 jałówek cielnych, które zaimportowano z Holandii w 1957 roku i które następnie posłużyły do prac hodowlanych prowadzonych w RRZD i WOPR.
Ośrodek Doradztwa Rolniczego
W 1991 roku WOPR podzielony został na część doradczą, którą przejął nowo utworzony Ośrodek Doradztwa Rolniczego i część produkcyjną, która pozostała w Gospodarstwie Rolnym. Za sprawą powołania Społecznej Rady Doradztwa Rolniczego oraz nadania nowych impulsów zadaniom wdrożeniowym, upowszechnieniowym, doradczym i szkoleniowym, działalność ODR stała się bardziej uspołeczniona i prorynkowa. W tym czasie doradztwo przeszło ewolucję od technologicznego poprzez technologiczno-optymalizacyjne do ekonomiczno-finansowego i prawnego. Nastąpił znaczący rozwój informacji rynkowej. Kontynuowano prace doświadczalne na powierzchni 38 ha gruntów użyczonych przez AWRSP. Rozwinęła się działalność laboratorium chemicznego, pracowni komputerowej, WGD oraz zaplecza dydaktyczno-hotelowego. Pojawiły się nowe kierunki w doradztwie, jak marketing, mała przedsiębiorczość, agroturystyka itp.
Największym osiągnięciem ODR, w jego krótkiej historii, było kreatywne i wielokierunkowe oddziaływanie na jakże dynamiczne przemiany zachodzące w tym okresie na wsi i w rolnictwie.
Regionalne Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich
Reformy ustrojowa i administracyjna, wprowadzone na przełomie roku 1998 i 1999, doprowadziły w Polsce do daleko idących zmian w podziale terytorialnym i kompetencyjnym. Znalazły one odzwierciedlenie również w podziale instytucji doradczych pracujących na rzecz rolnictwa i obszarów wiejskich. W związku z powyższym dotychczasowy Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Starym Polu, z dniem 1 stycznia 1999 roku, stał się Regionalnym Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich podległym bezpośrednio resortowi rolnictwa. Obszar działania RCD w Starym Polu obejmował teren byłego województwa elbląskiego – w części podstawowego doradztwa rolniczego natomiast w zakresie zadań statutowych województwa: pomorskie, warmińsko-mazurskie oraz podlaskie (w odniesieniu do Programu SPARD).
Podstawowym zadaniem RCD w Starym Polu było prowadzenie działalności doradczej wspierającej politykę państwa wobec wsi i rolnictwa oraz procesów integracji z Unią Europejską. To ostatnie zagadnienie było szczególnie ważne. W związku z nim prowadzono intensywną działalność szkoleniową skierowaną do kadry inżynieryjno-technicznej, służb doradczych i producentów rolnych dotyczącą głównie stanu negocjacji Polski z UE, możliwości wykorzystania funduszy przedakcesyjnych – Programu SAPARD, WPR i jej instrumentów, sytuacji na wybranych rynkach rolnych UE oraz szans i zagrożeń dla Polski po wejściu do UE.
Istotnym elementem pracy specjalistów RCD była praca w ramach zespołów ds. oceny techniczno-ekonomicznej wniosków SAPARD.
Po 1 maja 2004 r., po wstąpieniu Polski do UE, działalność doradcza skupiała się głównie na pomocy rolnikom w ubieganiu się o płatności bezpośrednie i dofinansowanie ze środków SPO „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006” i PROW 2004-2006.
Poza problematyką związaną z akcesją do UE, w sferze oddziaływań Centrum znajdowały się również: rozwój obszarów wiejskich, w tym programowanie i planowanie strategiczne; oświata i informacja rolnicza; efektywne zarządzanie gospodarstwem rolnym, w tym ekonomika; rachunkowość i przedsiębiorczość; współpraca z zagranicą, doskonalenie technologii rolniczych w kontekście podnoszenia standardów jakościowych produkcji i przetwórstwa rolno-spożywczego oraz ochrony środowiska.
Oddział Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego
Znaczące zmiany dla Ośrodka w Starym Polu nastąpiły w roku 2005. Uchwalona przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w 2004 roku i wdrożona w życie z dniem 1 stycznia 2005 roku ustawa o jednostkach doradztwa rolniczego zmieniła dotychczasowe struktury organizacyjne doradztwa w Polsce. W ich następstwie, wcześniej samodzielnie funkcjonujące, Regionalne Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich w Starym Polu stało się Oddziałem Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, a od lipca 2016 roku (po zmianie siedziby centrali) Oddziałem PODR w Lubaniu. W tej strukturze działa do chwili obecnej.
W całej swojej historii Ośrodek w Starym Polu gromadził doświadczenia i specjalizował się w szeroko rozumianych działaniach doradczych służących przede wszystkim rolnikom i mieszkańcom obszarów wiejskich Żuław i Powiśla. Do sztandarowych na pewno można zaliczyć konferencje przeznaczone dla producentów rolnych i kadry doradczej. Te najbardziej znane dotyczą technologii produkcji buraka cukrowego, zbóż, rzepaku i mleka oraz techniki ochrony roślin, OZE i finansowego wsparcia rolnictwa. Oddział PODR w Starym Polu był również miejscem konferencji międzynarodowej pn. „Wyzwania dla doradztwa rolniczego po 2020”, zorganizowanej przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w 2019 roku.
Od 2014 roku w staropolskim Ośrodku działa Wojewódzkie Centrum Integrowanej Ochrony Roślin współpracujące z doradcami i specjalistami PODR prowadzącymi w terenie obserwacje pod kątem występowania agrofagów roślin uprawnych. Na tej podstawie przygotowywany jest newsletter sygnalizacyjny rozsyłany do rolników mailowo.
Marką Starego Pola są imprezy targowe, szczególnie Żuławskie Targi Rolne zaliczane do największych w regionie.
Ośrodek od lat jest propagatorem kultury ludowej. Promuje piosenkę biesiadną i rzemiosło artystyczne, a w ramach kultywowania dziedzictwa kulinarnego naszego regionu organizuje pokazy bożonarodzeniowe i wielkanocne.
Oddział PODR w Starym Polu znany jest również ze współpracy z zagranicą. W latach 2005-2015 zrealizował łącznie 26 projektów w ramach pomocy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP, a w partnerstwie z Żuławskim Oddziałem Stowarzyszenia Naukowo-Technicznego Inżynierów i Techników Rolnictwa z siedzibą w Starym Polu, w latach 2009-2016, zrealizował 5 projektów objętych Programem polskiej współpracy rozwojowej udzielanej za pośrednictwem MSZ RP. Łącznie, w ramach wszystkich ww. projektów, na dwutygodniowych szkoleniach, forach i stażach w Ośrodku w Starym Polu, przebywało 2365 osób. Ponadto na Ukrainie, w Mołdawii, Gruzji i na Białorusi zorganizowano 63 konferencje, w których uczestniczyło blisko 9 500 osób i 32 warsztaty dla 1800 osób.
Trudno w tak krótkim opracowaniu zawrzeć historię Ośrodka istniejącego już 70 lat. Wybrane zostały więc tylko niektóre fakty, które dają obraz działalności w tym czasie nie tylko jednostki w Starym Polu, ale i publicznego doradztwa rolniczego w Polsce.
