Rosnące ceny energii oraz brak stabilizacji na tym rynku sprawiają, że od kilku lat mamy do czynienia ze wzrostem zainteresowania odnawialnymi źródłami energii jako alternatywą dla energii pozyskiwanej z paliw kopalnych. Co pewien czas powraca także temat biogazowni rolniczych.
Były plany utworzenia 2000 biogazowni w kraju, mówiono też o uruchomieniu biogazowni w każdej gminie. Obecnie w Polsce funkcjonują 442 instalacje biogazowe, spośród których 195 stanowią biogazownie komunalne zlokalizowane na składowiskach odpadów i przy oczyszczalniach ścieków (dane magazynbiomasa.pl 19.09.2024). Rejestr biogazowni rolniczych prowadzony jest przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa. Na koniec sierpnia 2024 r. znajdowały się tam 174 instalacje. Dodatkowo działają 73 mikrobiogazownie rolnicze (instalacje o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 50 kW).
Dla porównania w Niemczech funkcjonuje 10 000 instalacji biogazowych (najwięcej w UE). Zdaniem ekspertów Polska dysponuje dużymi zasobami substratów do produkcji biogazu, co stanowi ogromy potencjał do wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych.
Ustawa z dnia 13 lipca 2023 roku o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowaniu (tzw. specustawa biogazowa), opublikowana w Dzienniku Ustaw 11 sierpnia 2023 roku, wprowadziła szereg zmian, które mają zachęcić rolników do budowy biogazowni oraz ułatwić realizację inwestycji a następnie funkcjonowanie tych instalacji.
Specustawa wprowadza rozwiązania skierowane wyłącznie do podmiotów z branży rolniczej, co oznacza że:
- dotyczy biogazowni zlokalizowanych na nieruchomości, do której tytuł prawny posiada podmiot prowadzący gospodarstwo rolne lub wykonujący działalność w zakresie produkcji artykułów rolno-spożywczych bądź produkcji wina,
- umiejscowionych na terenie o powierzchni do 1 ha,
- biogazowni, w których zainstalowana moc elektryczna nie przekracza 3,5 MW, moc cieplna 10,5 MW, wydajność rocznej produkcji biogazu wynosi do 14 mln m³, a biometanu do 8,4 mln m³ (w przypadku, gdy dany podmiot posiada na obszarze jednej gminy kilka biogazowni rolniczych ich łączna moc i wydajność nie może przekraczać ww. limitów),
- ustawa dopuszcza możliwość wykorzystania w biogazowni następujących substratów:
– produkty rolne oraz produkty uboczne rolnictwa, w tym odchody zwierzęce,
– produkty z przetwórstwa produktów pochodzenia rolniczego i produktów ubocznych,
– odpady lub pozostałości z tego przetwórstwa, w tym z przetwórstwa i produkcji żywności, pochodzące z zakładów przemysłowych,
– biomasa roślinna zebrana z terenów innych niż zaewidencjonowane jako rolne,
– odchody zwierzęce pozyskane z działalności innej niż rolnicza.
Co najmniej część substratów wykorzystywanych w biogazowni rolniczej musi pochodzić z własnej produkcji. Niedopuszczalne jest, by całość substratu pochodziła z zewnątrz.
Specustawa wprowadza wiele ułatwień w realizacji procesu inwestycyjnego, w tym:
- zwolnienie z obowiązku zmiany przeznaczenia gruntów w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego – biogazownia może być zlokalizowana na terenie przeznaczonym pod zabudowę związaną z rolnictwem, z wyjątkiem sytuacji, gdy w planie zagospodarowania przestrzennego będzie wprost zakaz lokalizacji biogazowni (nie dotyczy to sytuacji, gdy powierzchnia gruntów rolnych przeznaczonych pod biogazownię przekracza 1 ha lub zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa wymagana jest zgoda na zmianę zagospodarowania gruntów rolnych),
- przyspieszenie terminu uzyskania:
– decyzji o warunkach zabudowy – konieczna do uzyskania w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, musi zostać wydana przez właściwy organ w terminie 65 dni od złożenia wniosku, pod rygorem grzywny,
– pozwolenia na budowę biogazowni – musi zostać wydane przez organ właściwy do wydania pozwolenia w terminie 45 dni, pod rygorem grzywny.
Specustawa przewiduje także specjalny tryb lokalizacji biogazowni w okresie przejściowym. Do 31 grudnia 2025 r. inwestor może złożyć wniosek o wyrażenie przez gminę zgody na lokalizację biogazowni, a gmina może udzielić takiej zgody w drodze uchwały. Wówczas lokalizacja biogazowni jest możliwa w przypadku braku miejscowego planu lub niezależne od jego postanowień. Koniecznym jest jednak, by lokalizacja ta nie była sprzeczna ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (tzn. że teren musi być przeznaczony pod zabudowę związaną z rolnictwem lub produkcją),
- ułatwienia w wydaniu warunkówprzyłączenia biogazowni rolniczej do sieci – specustawa zobowiązanie operatorów sieci do wydania warunków przyłączenia biogazowni rolniczych do sieci w terminie do 90 dni od daty złożenia wniosku,
- ułatwienia w zagospodarowaniu pofermentu z biogazowni rolniczej, który nie jest traktowany jako odpad.
Wprowadzone rozwiązania mają przyspieszyć proces powstawania nowych biogazowni rolniczych oraz ułatwić funkcjonowanie istniejących. Są to jednak inwestycje bardzo kosztowne. Zachętą może być dofinansowania ze środków programu priorytetowego Energia dla wsi, wdrażanego przez NFOŚiGW.
Podstawy prawne:
- Ustawa z dnia 13 lipca 2023 roku o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowaniu (Dz.U. 2023 poz. 1597)
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230001597
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 października 2023 r. w sprawie szczegółowej listy substratów możliwych do wykorzystania w biogazowni rolniczej
(Dz.U. 2023 poz. 2230)
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230002230
Opracowała:
Ewa Szymańska
grudzień 2024 r.
