prof. dr hab. inż. Mariusz Stolarski dr inż. Michał Krzyżaniak
Centrum Biogospodarki i Energii Odnawialnych, Katedra Hodowli Roślin i Nasiennictwa Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Rozwój produkcji i wykorzystania odnawial- nych źródeł energii (OZE) w Unii Europejskiej (UE) jest faktem dokonanym i przyszłościowym, przed którym nie ma odwrotu. Na wykresie 1 przedstawiono ewolucję produkcji energii pierwotnej według rodzaju paliw w krajach UE-28, w latach 2000- 2016. Z przedstawionych danych, obejmujących 17 lat, wyraźnie widać trend spadkowy produkcji energii pierwotnej ze wszystkich rodzajów paliw kopalnych. Natomiast bardzo wyraźna tendencja wzrostowa pro- dukcji energii pierwotnej występuje w przypadku wszystkich rodzajów OZE, w tym biomasy stałej i od- padów odnawialnych.
Ewolucja produkcji energii pierwotnej według rodzaju paliwa w UE-28
Wykres 1.
(źródło: Bioenergy Europe 2018, Eurostat 2018)
Zgodnie z dyrektywą 2009/28/WE, kraje człon- kowskie UE zobowiązane są do zapewnienia okre- ślonego udziału energii z OZE w końcowym zużyciu energii brutto w 2020 r. Obowiązkowe ogólne cele krajowe składają się na założony 20% udział energii z OZE w końcowym zużyciu energii brutto, średnio dla wszystkich państw UE. Dla Polski cel ten został ustalony na poziomie 15% (wykres 2). W 2016 roku w Polsce udział energii z OZE w pozyskaniu ener- gii pierwotnej ogółem wynosił 11,3%, a średnia dla wszystkich państw UE wynosiła 17%. Tak więc pozo- staje jeszcze wiele do zrobienia w tym zakresie.
Wykres 2.
Udział OZE w konsumpcji energii finalnej brutto w Polsce i UE-28 (*cele do osiągnięcia 2020 r.) (źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu i GUS 2018)
Z powyższego wykresu wynika, że generalnie z roku na rok produkcja energii z OZE jest coraz więk- sza. Należy jednak podkreślić, że poziom produkcji i wykorzystania OZE w poszczególnych krajach UE- 28 jest bardzo zróżnicowany. Trzeba zwrócić uwagę na to, że w krajach skandynawskich wykorzystanie energii pochodzącej z OZE jest zdecydowanie bar- dziej popularne niż w innych krajach europejskich. Największy udział w końcowym zużyciu energii brut- to pochodzącej z OZE ma przede wszystkim Szwecja
Wykres 3.
Udział energii odnawialnej w końcowym zużyciu energii brutto w państwach członkowskich UE-28 w 2016 r. i cele na 2020 r. (%)
(źródło: Bioenergy Europe 2018, Eurostat 2018)
– ponad 50% (wykres 3). Ponadto cztery inne kraje (Finlandia, Łotwa, Austria i Dania) przekroczyły po- ziom 30%, a kolejnych 6 państw (Estonia, Portugalia, Chorwacja, Litwa, Rumunia, Słowenia) przekroczyło poziom 20% OZE. Z kolei najmniejszy udział należy do Luksemburga, mały udział OZE posiadają rów- nież Holandia i Malta. Jak wynika z przedstawionych danych, Polska pod względem udziału energii odna- wialnej w końcowym zużyciu energii brutto, niestety plasuje się na odległej 21. pozycji wśród państw UE. Natomiast jest wiele państw UE, które już w 2016 r. wypełniły swoje cele zakładane na 2020 r. Należą do nich: Szwecja, Finlandia, Dania, Estonia, Chorwacja, Litwa, Rumunia, Bułgaria, Włochy, Czechy i Węgry.
Omawiając zagadnienia związane z OZE, war- to przedstawić strukturę pozyskania energii z po- szczególnych rodzajów OZE. W tym miejscu należy podkreślić bardzo duże znaczenie biomasy jako OZE. W strukturze pozyskania energii pierwotnej ze źródeł odnawialnych największy udział zarówno w Polsce, jak i w UE mają zdecydowanie biopaliwa stałe, odpo- wiednio 70,7% i 44,7% (wykres 4). Na drugim miej- scu w Polsce znajdowała się energia wiatru (11,9%), a w UE energia wodna (14,3%). Natomiast po zsumo- waniu wszystkich rodzajów wymiennych źródeł, któ- re pochodzą z biomasy (biopaliwa stałe, ciekłe, biogaz i odpady komunalne), okazuje się, że w UE biomasa stanowi 63,8%, a w Polsce aż 84,7%, spośród wszyst- kich OZE. Tak więc szeroko pojęta biomasa, która w ustawie o odnawialnych źródłach energii (z dnia 20 lutego 2015 r.) jest zdefiniowana jako: „stałe lub ciekłe substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które ulegają biodegradacji, pochodzące z produktów, odpadów
Wykres 4.
Struktura pozyskania energii pierwotnej ze źródeł odnawialnych w UE w 2016 roku
(źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS 2018)
i pozostałości z produkcji rolnej i leśnej oraz przemysłu przetwarzającego ich produkty, oraz ziarna zbóż niespełnia- jące wymagań jakościowych dla zbóż w zakupie interwen- cyjnym, określonych w art. 7 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1272/2009 z dnia 11 grudnia 2009 r. ustanawiającego wspólne szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 w odniesieniu do zakupu i sprze- daży produktów rolnych w ramach interwencji publicznej (Dz. Urz. UE L 349 z 29.12.2009, str. 1, z późn. zm.) i ziar- na zbóż, które nie podlegają zakupowi interwencyjnemu, a także ulegająca biodegradacji część odpadów przemysło- wych i komunalnych pochodzenia roślinnego lub zwierzęce- go, w tym odpadów z instalacji do przetwarzania odpadów oraz odpadów z uzdatniania wody i oczyszczania ścieków, w szczególności osadów ściekowych, zgodnie z przepisami o odpadach w zakresie kwalifikowania części energii odzy- skanej z termicznego przekształcania odpadów” dostarcza obecnie zdecydowanie najwięcej energii odnawialnej zarówno w Polsce, jak i w całej UE.
