Dobrostan zwierząt, czym właściwie jest?
Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej za jeden z celów obrała sobie humanitarną
ochronę zwierząt.
Odzwierciedlenie tej polityki znajdziemy w polskich przepisach prawa. W ustawie z 21 sierpnia
1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. z 2019 r. poz. 122, 1123) już w art. 1 ust.1 zawarte jest
kluczowe stwierdzenie, bardzo istotne dla aktualnego prawodawstwa dotyczącego
traktowania zwierząt:
„Zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest
mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę”.
Należy podkreślić, że wymieniona ustawa jest podstawowym aktem prawnym, na którym
opiera się „Program upowszechniania znajomości przepisów ustawy o ochronie zwierząt
wśród rolników w województwie pomorskim na lata 2020 – 2021”.
Etymologia pojęcia dobrostan zwierząt, swoje źródło ma w angielskim terminie animal welfare
(well-being). W skrócie oznacza stan zdrowia fizycznego i psychicznego osiągany w warunkach
pełnej harmonii ustroju w jego środowisku. W celu jego osiągnięcia należy w jak największym
stopniu zapewnić utrzymywanym zwierzętom pięć wolności.
- Pierwszą jest wolność od głodu i pragnienia. Gwarantuje ona dostęp do świeżej wody
oraz pokarmu, który pozwala zachować pełnię zdrowia i żywotności. - Druga to wolność od niewygody (dyskomfortu). Utrzymując zwierzęta zobowiązani
jesteśmy dostarczyć im odpowiednie warunki otoczenia, przez które rozumie się
miejsce do spoczynku i schronienia. - Trzecia chroni od bólu, urazów i chorób. Konieczne jest zapobieganie, diagnozowanie
i w ostateczności szybkie leczenie. - Czwarta wolność pozwala uwolnić zwierzęta od strachu i stresu. Konieczna jest
eliminacja okoliczności sprzyjających psychicznemu cierpieniu. - Piąta wolność dotyczy naturalnego zachowania. W celu jej osiągnięcia należy zapewnić
wystarczającą przestrzeń, właściwe wyposażenie i towarzystwo zwierząt tego samego
gatunku.
Ustawa o ochronie zwierząt optymalizuje obchodzenie się ze zwierzętami:
- domowymi,
- gospodarskimi,
- wykorzystywanymi do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych
i specjalnych, - wolno żyjącymi (dzikimi).
U podstaw zagwarantowania zwierzętom dobrostanu należy doszukiwać się podwójnej
motywacji.
Pierwsza dotyczy kwestii ekonomicznych. Zapewnienie wskazanych wolności gwarantuje
bezpieczeństwo, zdrowie, wysoką jakość mięsa oraz innych produktów pochodzenia
zwierzęcego. Druga jest czysto humanitarna.
Pozytywne aspekty zostały potwierdzone licznie przeprowadzonymi badaniami. U zwierząt
zaobserwowano podwyższony poziom zdolności adaptacyjnych. Odporność na stres wzrasta
wraz z wyższym dobrostanem. Zwiększona jest również zdolność wzrostu i rozrodu. Dobrostan
zwierząt gwarantuje fizjologiczne i behawioralne przeciwstawianie się trudnościom.
Zmniejszeniu ulega ilość patologii.
Największym wrogiem w produkcji surowca pochodzenia zwierzęcego jest stres. Kortyzol,
nazywany hormonem stresu wpływa na pogorszenie jakości mięsa oraz innych produktów.
Zagwarantowanie wysokich standardów należy zapewnić zwierzętom, aż do ostatniego etapu,
czyli uboju.
Warto tu wspomnieć również o samym transporcie zwierząt, który jest newralgicznym
momentem w życiu zwierząt. Nie bez powodu został on szeroko uregulowany. Ten niezwykle
krótki okres może mieć duże odzwierciedlenie w bilansie finansowym. Nieprawidłowy
transport zwierząt pogłębia straty finansowe, przy równoległym obniżeniu dobrostanu
zwierząt.
Aby ułatwić planowanie transportu i zapewnić jak najwyższy poziom wolności od stresu, należy
zaplanować sześć etapów jego realizacji:
1.Zagadnienia administracyjne.
2.Planowaniei przygotowanie podróży.
3.Obsługa i załadunek zwierząt.
4.Podróż.
5.Postój w punktach odpoczynku zwierząt, na targowiskach i w punktach gromadzenia
zwierząt.
6.Rozładunek zwierząt.
Obowiązujące w Polsce regulacje prawne mające związek z przewozem zwierząt powstały na
podstawie: Rozporządzenia Rady (WE) 1/2005 z dnia 22 grudnia 2004 r. ws. ochrony zwierząt
podczas transportu i związanych z tym działań oraz zmieniające dyrektywy 64/432/EWG
i 93/119/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 1255/97. Rozporządzenie to obejmuje
w zdecydowanej większości zwierzęta kręgowe. Transport zwierząt niemających związku
z działalnością gospodarczą nie podlega pod powyższe rozporządzenie. Wykluczony został
również transport zwierząt do lub z gabinetów albo klinik weterynaryjnych. Usposobienie
komercyjne stosuje się również do przewożenia, które nie wprost związane jest lub którego
celem jest osiągnięcie korzyści finansowych (np. do rzeźni, na targi, wystawy, konkursy, do
punktów skupu i miejsc gromadzenia itp.), wtenczas przewoźnicy zobowiązani są do
posiadania specjalnie uprawniającego zezwolenia, a kierowcy/konwojenci właściwą licencję.
Dyrektywy te tyczą się transportu zwierząt na odległość większą niż 65 km.
Wszystkie wskazane wymogi formalnoprawne nie muszą być realizowane w przypadku
hodowców czy rolników, którzy transportują zwierzęta za pomocą własnych środków
transportu. Przy czym transport ten jest realizowany wyłącznie w celu wypasu bądź nie dalej
niż do 50 kilometrów.
Bezwzględnie obowiązuje wszystkich zapewnienie czystego pojazdu, bezpieczeństwa
i odpowiedniej powierzchni pojazdu. Wymogiem ogólnym jest również zagwarantowanie
właściwych urządzeń do załadunku i wyładunku. Zwierzęta muszą być chronione przed
warunkami meteorologicznymi. Ważna jest dezynfekcja!
Zarobkowy transport wymaga odpowiednich uprawnień i zatwierdzenia: zezwoleń dla
przewoźników (do 8 lub powyżej 8 godzin), licencji kierowców/konwojentów (po ukończonych
szkoleniach), a przy transporcie powyżej 8 godzin świadectwo zatwierdzenia środka
transportu. Pojazd zawsze musi być wyraźnie oznakowany, że przewożone są żywe
zwierzęta.
Utrzymanie prawidłowego dobrostanu zwierząt bezsprzecznie zależy od istnienia
i zastosowania właściwych przepisów prawa. Stworzone regulacje są tym bardziej skuteczne,
im sprawniej działa aparat je kontrolujący. Komisja Europejska zleciła badania, których
rezultatem jest stwierdzenie, iż nastąpiła znaczna poprawa dobrostanu zwierząt, niestety nie
obejmuje on wszystkich środków transportu. Różnorodność gatunkowa transportowanych
zwierząt nie ułatwia ukształtowania jednego modelu transportu.
Opracowanie: Ksawery Grubba-Szreder
PODR w Lubaniu, 10.06.2020 r.
